Menselijk blijven in de digitale wereld

Overdrijven we niet een beetje? Vraagt onze tijd nu echt om een andere kijk op werk en om  anders organiseren? Ja, we overdrijven. En tegelijkertijd weten we dat doorgaan op het oude pad ons niet verder zal brengen. Hoelang duurt het nog voordat Artificiële Intelligentie (AI) en robotisering veel banen overbodig hebben gemaakt? Hooguit 10 jaar. Dan gaan veel banen verloren, maar worden ook nieuwe banen gecreëerd. Alleen niet voor de mensen die banen kwijtraken. 

Vergrijzing en ontgroening

Omdat ook demografie een rol speelt, valt het mogelijk allemaal wel mee. Immers, we vergrijzen. Mijn generatie is over 10 jaar wel zo’n beetje van de arbeidsmarkt aan het verdwijnen en schept tegelijkertijd nieuwe banen in de zorg, de horeca en de vakantie-business - dat is in ieder geval mijn plan. De ontgroening zet ook door. Althans, in onze westerse samenleving is er steeds minder jonge aanwas op de arbeidsmarkt. Over de ontwikkeling van ons intellect en ons EQ valt weinig te zeggen, dus of de nieuwkomers straks beter, minder of gelijk geëquipeerd zijn voor de nieuwe hoogwaardige banen, durf ik niet te voorspellen.

Nieuwe tegenstelling tussen Anywheres en Somewheres

Wat ik wél durf te voorspellen is dat de wereld steeds verder polariseert. Bekende tegenstellingen zijn die tussen arm en rijk, noord en zuid, oost en west, links en rechts. Een nieuwe tegenstelling is die tussen Anywheres en Somewheres, die David Goodhart beschrijft in zijn boek ‘The Road to Somewhere. Anywheres zijn mensen die overal kunnen en willen wonen. Ze zijn goed opgeleid, intelligent, vinden altijd wel een baan, spreken hun talen, zijn autonoom en profiteren van de globalisering. Somewheres zijn mensen die in traditionele verbanden leven en voor wie familie, religie en gemeenschap belangrijk zijn. Ze werken in de buurt en zijn soms ook minder goed opgeleid en minder sociaal mobiel. Zij moeten het doen met banen die er straks waarschijnlijk niet meer zijn vanwege AI en robots. Zij zijn de slachtoffers van de globalisering. 

Deze tweedeling loopt dwars door de scheiding tussen links en rechts en arm en rijk. Immers, de hoogopgeleide linkse academicus die lesgeeft over de hele wereld is evenzo een Anywhere als de succesvolle rechtse zakenbankier. En de lager opgeleide bejaarde uit een arbeidersmilieu geldt net zo goed als Somewhere als de welvarende middenstander in het dorp.

Steeds grotere kloof van wederzijds onbegrip

Waarden en wereldbeelden lopen mijlenver uiteen. Het gevolg is onbegrip. De Anywheres hebben het in onze globaliserende wereld voor het zeggen gekregen, want dat is vooruitgang toch? Zij worden steeds welvarender en ook de technologische ontwikkelingen spelen hen in de kaart. Maar de Somewheres zijn op de rem gaan staan. Hoe? Door voor Brexit te stemmen, door populisten aan de macht te helpen, door Trump als president te kiezen, door anti-EU te zijn, door de oude vertrouwde waarden weer op een voetstuk te plaatsen.

Eigenlijk zijn dit de 2 trends waar onze politici en wij allemaal ons mee bezig moeten houden: het verlies en verschuiven van banen door AI en robotisering. En de tegenstelling tussen Anywheres en Somewheres die een steeds grotere kloof van wederzijds onbegrip creëert. En het gaat er niet om wie hier gelijk heeft, maar om hoe we de westerse samenleving bijeen weten te houden. Empathie en zicht hebben op je eigen schaduw is essentieel, anders is verbinding niet (meer) mogelijk.