De traditionele kijk op leiders – mensen die de koers bepalen, belangrijke besluiten nemen, de troepen leiden – is diep geworteld in een individualistisch en niet-systeemgericht wereldbeeld. Vooral in onze westerse wereld zijn leiders vaak ‘helden’. Grote mannen en af en toe vrouwen die in tijden van crisis het voortouw nemen en het roer stevig in handen houden. Zij werken op basis van geven en nemen, straffen en belonen, command and control. En doen dat binnen de klassieke harkjesstructuur: de hiërarchie is helder, medewerkers weten wie de baas is.

Management versus leiderschap

In dit kader wordt vaak het verschil tussen management en leiderschap benadrukt. De Amerikaanse leiderschapsgoeroe Stephen R. Covey gebruikt de metafoor van de jungle om het verschil uit te leggen. Als je een goede manager in de jungle zet met de opdracht een pad vrij te maken, dan zal hij voortvarend een weg door de dichte begroeiing hakken. De leider daarentegen overziet de jungle vanuit de lucht en is degene die durft te zeggen: ‘Dit is de verkeerde jungle; laten we ergens anders gaan kijken!’ Waar de manager zich op zijn taak focust, kijkt de leider vooruit om er zeker van te zijn dat de organisatie de juiste kant op gaat.

Rol van de teamleider

De vraag ‘Heeft een team een leider nodig?’ leidt vaak tot levendige discussies. Hoewel het aantal organisaties dat met zelfsturende teams werkt nog altijd toeneemt, hoor je ook steeds vaker dat ‘de hype van zelfsturing’ alweer voorbij is of ‘de afschaffing van hiërarchie naïef’. Feit is dat de meeste teams nog altijd een (team)leider hebben, die doorgaans aan- en bijstuurt, als centraal aanspreekpunt fungeert en waar nodig knopen doorhakt. Wat teams verder nodig hebben om goed te functioneren, lees je op onze pagina over teamontwikkeling.

Het ‘oude’ beeld van de leider als crisismanager vergroot het risico op micromanagement en versterkt het kortetermijndenken. Terwijl we ons juist meer op de lange termijn moeten richten: leiderschap gericht op leren, op het waarom, op continuïteit en duurzaamheid, op het centraal stellen van de eigen medewerkers, rekening houdend met een diversiteit aan belangen. In hun boek ‘Leadership 2030’ signaleren Vielmetter en Sell 6 megatrends die leiders moeten begrijpen om hun organisatie klaar te maken voor de toekomst. 

Andere mindset en competenties

Deze ontwikkelingen vragen om nieuwe organisatievormen en vormen van leiderschap die beter passen bij de complexe hedendaagse dynamiek. Leiders van de toekomst zullen over een andere mindset en competenties moeten beschikken om effectief om te gaan met de condities van de nieuwe tijd. Voor grote ego’s is daarin geen plaats meer: ‘We don’t need another hero’.

De leiders van de toekomst zijn de mannen én vrouwen die nu met een rugzak door het Himalayagebergte trekken, meent hoogleraar Contextueel Leiderschap Freek Peters. Mensen die floreren onder uitdagende omstandigheden, die een zinvolle bijdrage willen leveren aan de maatschappij en die weten te stimuleren en verbinden. Daar worden hun medewerkers werkgelukkig van.

Lees ook: 6 kwaliteiten van de 'next-level' leiders

Situationeel, visionair, purpose driven, verbindend, gedeeld, coachend, transformationeel, dienend, duurzaam, gepassioneerd, participerend leiderschap... Hebben we nog een kreet gemist? Jo Krill schreef over de zin en vooral onzin van al die bijvoeglijke naamwoorden die aan leiderschap worden toegevoegd. Hij gaat liever niet mee in het ophemelen van één leiderschapsstijl als de belangrijkste, beste of meest zinvolle. Het enige wat er echt toe doet: authenticiteit. 

Authentiek leiderschap

Leiders zijn authentiek wanneer zij leven en handelen in lijn met hun persoonlijke purpose. Een authentieke leider kent zichzelf en weet wat de situatie, de organisatie en de mensen van hem of haar nodig hebben. Authenticiteit is een grondhouding. Het is een keuze voor echtheid, die vraagt om zelfinzicht, kwetsbaarheid en het herkennen en omarmen van je ego én je schaduw. Alleen dan kun je al die ‘bijvoeglijke kreten’ omzetten in geloofwaardige actie.

Er is niet 1 manier om een uitstekend leider te zijn. Succesvolle leiders komen we overal op het Insights Wiel tegen. Bij alle 4 de Insights Kleuren horen kwaliteiten die belangrijk zijn voor goede leiders. Anders gezegd: effectieve leiders gebruiken alle 4 de kleuren. Ook komen iemands kleurrijke voorkeuren – met de talenten en valkuilen die erbij horen – tot uiting in zijn leiderschapsstijl. 

Het leiderschapsmodel van Insights onderscheidt 4 leiderschapsstijlen en 8 succesfactoren voor effectief leiderschap. Sommige leiders staan bekend om hun excellent leiderschap in 1 stijl; andere laten een combinatie van 2 of meer leiderschapsstijlen zien. Het kenmerk van een goede leider is dat hij weliswaar een persoonlijke voorkeur heeft voor een bepaalde stijl, maar toch in staat is om meerdere stijlen effectief te integreren in zijn persoonlijke leiderschapsstijl.