09 augustus 2018
Ik ben opgegroeid in een tijd dat leiders werden gekozen op basis van de bekende zuilen en het old-boys-network. En het beeld dat we van die leiders hadden was even duidelijk: leiders waren onkreukbare en kundige mensen, die precies wisten wat goed was. En werknemers volgden daarin en bouwden daarop werk- en bestaanszekerheid. We konden vertrouwen op onze burgemeesters, directeuren, rectoren, hoogleraren, besturen van banken en verzekeraars. Leiders gaven richting en sturing en waren ‘in control’ of wilden dat zijn.
De wereld van leiderschap is veranderd
De wereld van besturing en leiderschap is ingrijpend veranderd. Die verandering is vooral in gang gezet door maatschappelijke verontwaardiging (bijvoorbeeld over de zelfverrijking van bankiers), de economische crisis, de opkomst van de social media en de toegenomen macht van die media, van pers en van politiek. In de wereld van vandaag worden grenzen gesteld aan groei, schaalgrootte, winstversnelling en winstmaximalisatie. De tijd is rijp voor het creëren van nieuwe maatschappelijke, ecologische en financiële waarden: een circulaire economie, ander soort geld en duurzame producten.
Organisatie moet flexibel systeem zijn
Dit betekent dat we onze samenleving en organisaties opnieuw moeten vormgeven: niet langer ieder voor zich, maar samen. Als we meer samenwerken, elkaar meer gunnen en succesvolle coalities vormen, kan dat de vorming van bijvoorbeeld een meer circulaire economie bespoedigen. In deze ‘nieuwe’ wereld moet een organisatie een flexibel systeem zijn, dat snel inspeelt op veranderingen in de markt en tegemoetkomt aan de toenemende behoefte aan interactie, differentiatie, maatwerk, diversiteit, netwerken en wisselende communities.
De nieuwe leider maakt verbinding
Deze ingrijpende ontwikkeling vraagt om nieuw leiderschap. De nieuwe leider zal, in houding en gedrag, niet top-down opereren, maar verbindingen maken en netwerkopbouw stimuleren. De nieuwe leider richt zich op vernieuwing en agility/wendbaarheid – van de organisatie én van de mensen die er werken. Organisatie en mensen moeten zich immers voortdurend kunnen aanpassen aan de veranderende omgeving. Ook richt de nieuwe leider zich op het creëren van gezamenlijkheid, zingeving en trots.
Kwaliteiten en competenties nieuwe leiders
Nieuw leiderschap vraagt om andere kwaliteiten en competenties. Het gaat niet om aansturen, controleren en beheersen; de leider van de toekomst houdt zich bezig met ‘schakelen’ en samenspel. Wat is daarvoor nodig? Een open mind en een brede blik, meervoudigheid in doelen en de weg er naartoe, anderen centraal stellen en jezelf daarop kunnen aanpassen, doorzien van menselijke processen en netwerk en – niet in de laatste plaats – vrolijke veerkracht en het vermogen te groeien onder druk.
Wij-derschap
We hebben behoefte aan Wij-derschap, zou ik willen zeggen. Zo benadruk je elementen van leiderschap als het creëren van gezamenlijkheid, in staat zijn verbindingen te maken, op zoek gaan naar de ideale coalitie om een vraagstuk succesvol op te lossen en elkaar succes gunnen. Wij-derschap kan ook gezamenlijk/gedeeld leiderschap betekenen, of wisselend leiderschap (afhankelijk van welke competentie per uitdaging het meest nodig is). Dit vraagt wel om een coalitie van gelijkgestemde professionals, die allen de idee achter Wij-derschap omarmen.
Nieuw leiderschap heeft raakvlakken met Darwinisme
Bepaalde elementen van nieuw leiderschap hebben een duidelijk raakvlak met het Darwinisme: degene die zich telkens weet aan te passen aan veranderende omstandigheden kan zich blijven ontwikkelen en is succesvol. En door open te staan voor die coalitie die het beste past bij het vraagstuk van dat moment – oftewel door wendbaar te zijn, behoudt hij toegevoegde waarde in de voortdurend veranderende maatschappij. Kortom: Nieuwe tijden vragen om een nieuwe vorm van leiderschap, om Wij-derschap met een vleugje Darwin.
Meer lezen over leiderschapsontwikkeling?
Bestel GRATIS het Insights On Topic magazine 'Nieuw Leiderschap'. In dit magazine lees je alles over hoe je medewerkers kunt inspireren, motiveren en stimuleren om hun eigen talenten optimaal te benutten en hun dromen na te jagen. Over hoe de vaak ingewikkelde en abstracte theorieën kunnen worden getransformeerd naar de praktijk van alledag.
