Duurzaam leiderschap: wat is jouw leiderschapscredo?

Volgens welk credo handelt een leidinggevende? Hebben veel leidinggevenden überhaupt een set richtinggevende overtuigingen? En als ze die al hebben, zijn ze zich dan ook werkelijk op élk moment van de dag bewust van de waarden die aan de basis van hun handelen liggen? Jean-Paul Verschuren en Ingeborg van der Vorm betogen dat een hoogsteigen leiderschapscredo niet alleen richtinggevend is voor de leidinggevende zélf, maar dat het ook essentieel is voor een duurzaam succesvolle organisatie.

Vandaag de dag is leiderschap vaak verre van duurzaam. Als het over de koffie of over het kopieerpapier gaat, willen bedrijven nog wel nadenken over duurzame keuzes. Maar als het om ‘menselijke grondstoffen’ (human resources) gaat, is van duurzame winning zelden sprake.

Voor leidinggevenden is het ook vaak sappelen: men zit muurvast in een systeem dat vooral gericht is op winstbejag, aandeelhouderswaarde en steeds kortere time-to-market. Daarnaast hebben leidinggevenden te maken met regeldruk en controlezucht van overheden en verzekeraars. Het systeem eist van medewerkers dat ze steeds beter presteren en groei laten zien, in een omgeving die regelmatig conflicteert met de eigen waarden, drijfveren en talenten.

Onvoldoende vanuit de eigen drijfveren werken

We zien professionals afhaken omdat ze niet meer voldoende vanuit de eigen drijfveren kunnen werken. Er is steeds meer bewijs dat het verloochenen van je eigen waarden ziek maakt. Wouter Hart zegt in zijn boek ‘Verdraaide organisaties, terug naar de bedoeling’ dat goede dienstverlening ontstaat als de professional écht aandacht voor de klant heeft. Op dat moment is er sprake van ‘interesse’ in de klant. Het Latijnse woord interesse betekent letterlijk ‘tussen-zijn’ of ‘tegenwoordig zijn bij’. Een cruciaal kenmerk van die ontmoeting is de liefde van de professional voor zijn vak en voor de mensen die een hulpvraag hebben.

Voorbeeld: verpleegkundigen steeds minder contact met de patiënt

Als voorbeeld nemen we de professionals in de zorg. Verpleegkundigen raken door druk van buiten, door regels en administratieve taken, steeds verder verwijderd van het echte contact met de patiënt. Wie het gedrag van de verpleegkundige wil sturen met beleid, protocollen en tijdschrijven, dwingt de zorgprofessional beetje bij beetje de interesse in de patiënt op te geven. Als dit af en toe gebeurt en als de verpleegkundige de bureaucratische elementen als zinvolle ondersteuning ervaart, dan is het niet zo erg. Maar als de papieren werkelijkheid een steeds groter beslag legt op de tijd van de zorgprofessional, dan verdwijnt de interesse helemaal. De meetbare tijd wint van de belevingstijd, de waardevolle tijd. En als gevolg daarvan lekt de energie bij de professional weg. De winning van de menselijke grondstoffen gebeurt niet duurzaam: de bronnen raken uitgeput.

De missie van duurzaam leiderschap: terug naar persoonlijke waarden

Leidinggevenden kunnen een cruciale rol spelen bij het keren van het tij. Het faciliteren van de terugkeer naar persoonlijke waarden, drijfveren, creativiteit en talent bij professionals is een van de belangrijkste taken waar de hedendaagse manager voor staat: dat is écht nieuw leiderschap. Laat de professional de verandering vormgeven in plaats van de verandering de professional. In het geval van de zorgprofessional: een sterkere interesse van de verpleegkundige in de patiënt zal ertoe leiden dat de patiënt zich gezien voelt en passende zorg krijgt. Daar haalt de verpleegkundige dan weer energie uit.

Wat is duurzaam leiderschap?

Duurzaam leiderschap is een vaag begrip, totdat je het nader definieert. Duurzame ontwikkeling en maatschappelijk verantwoord ondernemen steunen op de bekende pijlers People, Planet, Profit (& Prosperity). Duurzaam leiderschap stoelt op eigenaarschap en integriteit. Eigenaarschap staat voor het nemen van eigen verantwoordelijkheid; integriteit staat voor transparantie, eerlijkheid en vertrouwen vanuit de organisatie naar de professional en vice versa.

Duurzaam leiderschap leer je niet uit een boekje

Echt duurzaam leiderschap kun je niet uit een boekje leren; het komt voort uit moreel bewustzijn, het komt van binnenuit. Een duurzame leider wil steeds de volle verantwoordelijkheid nemen voor het eigen gedrag en neemt beslissingen ten gunste van zijn relaties, medewerkers, collega’s, het bedrijf, de maatschappij en de leefwereld. Deze duurzaamheid is gericht op de lange termijn en gaat zorgzaam om met de menselijke grondstoffen. Ze gaat uit van eigen kracht en benut talenten zónder ze uit te putten.

Nieuw leiderschap start met zelfinzicht

Om professionals weer te laten terugkeren naar de eigen talenten, moet de leidinggevende hun diepste waarden weten te ‘ontdekken’. Een dergelijke empathische houding bij een leidinggevende kan niet zonder zelfinzicht. Wie niet weet wat zijn eigen drijfveer is, zal de drijfveren van collega’s maar moeilijk kunnen begrijpen. Vandaar dat veel leiders behoefte hebben aan het formuleren van een leiderschapscredo, een hoogstpersoonlijke geloofsbelijdenis die de unieke eigen waarden en drijfveren opsomt.

Vanuit je credo feedback geven en vragen

Het leiderschapscredo functioneert als een persoonlijke gids en als toetssteen voor regelmatige reflectie bij de leidinggevende. Het geeft handvatten bij het maken van keuzes.

Wie zich bewust is van zijn leiderschapscredo, straalt dat ook uit. Het maakt anderen duidelijk waar je als duurzaam leider voor staat en wat men van je mag verwachten. De leidinggevende die vanuit zijn credo reflecteert, feedback geeft en feedback vraagt op het eigen gedrag, draagt duurzaamheid breed uit in de organisatie. Om naast de persoonlijke ontwikkeling ook de teamontwikkeling te bedienen, kan ook een duurzaam teamcredo worden gemaakt, door het team zelf natuurlijk.

Meer lezen?

Hoe kom je tot een passend duurzaam leiderschapscredo? Lees het volledige artikel van Jean-Paul Verschuren en Ingeborg van der Vorm in ons magazine Nieuw Leiderschap.