Effect van digitalisering op werkgeluk kent plussen en minnen

Welke invloed hebben technologische ontwikkelingen en digitalisering op werkgeluk? Kan er wel voor iedereen sprake zijn van werkgeluk? Boeiende vragen die mij in toenemende mate bezighouden. Denk aan de invloed van robotisering, van kunstmatige intelligentie. De introductie daarvan maakt mensen onzeker en vaak ook angstig. Blijft mijn baan bestaan, word ik overbodig? Krijg ik straks een robot als collega? De antwoorden op die vragen hebben we nu nog niet, maar zeker is dat onze samenleving zichzelf opnieuw zal moeten uitvinden en dat gaat per definitie met horten en stoten. Ook weten we dat zo'n transitie niet eenvoudig is en er zeker slachtoffers vallen.

De magische cocktail van werkgeluk bestaat uit zingeving, autonomie, relatie en competenties, dat alles op een fundament van vertrouwen. Prachtig, maar blijven die ingrediënten in de nabije toekomst voorradig? Het effect van digitalisering en robotisering op werkgeluk kent plussen en minnen. Ongetwijfeld zullen er banen verdwijnen en iedereen weet dat werkloosheid of bijstand mensen niet gelukkig maakt. Waarschijnlijk zullen vooral de routinematige banen verdwijnen. Je hoeft maar naar de productiehallen van autofabrieken te kijken om te begrijpen hoeveel 'slimme handjes' daar al vervangen zijn door 'slimme robotarmen'.

Nauwelijks zingeving in productiehal

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat in die immense productiehallen de ingrediënten zingeving, autonomie en relatie toch al moeilijk te vinden waren. Mensen die aan de lopende band staan, zoeken het geluk over het algemeen eerder buiten de werkvloer, bijvoorbeeld als vrijwilliger bij de plaatselijke voetbalclub. Echt talent vindt vrijwel altijd ergens een uitlaatklep. De andere kant van het verhaal is dat voor de banen die wél blijven bestaan en voor de functies die nieuw worden gecreëerd méér creativiteit, andere competenties en autonomie nodig zijn. Allemaal ingrediënten die potentieel bijdragen aan werkgeluk.

Grens werk en privé vervaagt

Gekoppeld aan de technologische ontwikkeling doet zich nog een ander verschijnsel voor. Nu technologie via smartphone, tablet en laptop steeds meer deel uitmaakt van ons leven, vervaagt de grens tussen werk en privé. We werken steeds vaker vanuit huis en we werken op tijden die ons passen. Naarmate werkgeluk als resultaat vaker aanwezig is, ben je eerder geneigd 's avonds nog een klus voor je werk op te pakken dan wel af te ronden en 's middags de tijd te nemen om met een vriend(in) een terrasje te pikken of te gaan sporten. Het klinkt eenvoudiger dan het is: de kunst blijft om de balans te bewaken.

Werkgeluk niet voor iedereen?

Of de toekomst echt bijdraagt aan werkgeluk zal afhangen van de leiders van organisaties, instellingen en van onze samenleving. Gaan zij zich oprecht bekommeren om de mensen die slachtoffer dreigen te worden van technologie, robotisering en kunstmatige intelligentie? Ook zal het onderwijs aan de bak moeten. Op grote schaal moeten mensen worden omgeschoold en klaargestoomd voor de banen nieuwe stijl. Alleen dan kunnen ze toetreden tot de gemeenschap van werkgelukkigen. Als dit niet gebeurt – goede (om)scholing en leiders die voorkomen dat een grote groep werkenden buiten de boot valt – dan is werkgeluk straks alleen nog weggelegd voor de elite van hoogopgeleiden.

• Wakkere leiders maken serieus werk van werkgeluk
• Gouden tips van leiders voor werkgeluk
• Een goed leider geeft vertrouwen
• Werkgeluk is geen doel op zich